Tⁿrkτe mi Yoksa 'English' mi?

BUG▄N bir mektup ald²m (hay²r, hayat²m de≡i■medi). Epeydir merak etti≡im bir konuydu, ben de bir yaz² yaz²p size dan²■maya karar verdim. ╓nce mektubu birlikte okuyal²m (biraz k²saltt²m) :

Serdar Bey, Tⁿrkiye'de pazarlad²≡²n²z PC'lerde orijinal ▌ngilizce software yerine Tⁿrkτe tercⁿmelerini veriyorsunuz. Ne bⁿyⁿk bir hata! Tⁿrkτe tercⁿmeleri okuyup anlamak mⁿmkⁿn de≡il. Nitekim, az buτuk ▌ngilizce bilen herkes ▌ngilizce orijinalleri tercih ediyor.

G÷rdⁿ≡ⁿm kadar²yla, bu tercⁿmeleri yapanlar Tⁿrk Dil Kurumu'nun tesiri alt²nda kalm²■lar. Yani, Tⁿrkτeye di≡er lisanlardan giren kelimeler bu insanlarda bir a■a≡²l²k kompleksi uyand²rm²■ olmal² ki, ▌ngilizce ve Arapτa men■eli kelimeleri kullanmaktan imtina etmi■ler ve yapt²klar² tercⁿmeleri lisan²m²zda yeri olmayan saτma sapan uyduruk kelimelerle doldurmu■lar. ▌ngilizce kelimelerin kullan²lmamas² yⁿzⁿnden, ▌ngilizce dokⁿmantasyon ile Tⁿrkτe dokⁿmantasyon birbirini tutmuyor. ' Kolay s²nama tan²mlamas²' , ' imleτ' ve ' τoklu ortam' gibi abuk sabuk kelimeler kafa kar²■t²r²yor.

Di≡er taraftan Arapτa kelimelerin kullan²lmamas² yanl²■ anlamalara sebep oluyor. Nas²l ki orijinal ▌ngilizce dokⁿmantasyonda Latince kelimeler varsa, Tⁿrkτesinde de Arapτa kelimeler olmas² ■art. Dⁿ■ⁿnⁿn bir kere, ▌ngilizce dokⁿmantasyonda Latince kelimeler kullan²lmasayd², "second level memory" yerine ' two flat store' demeleri gerekirdi. Ben bu ■ekilde yaz²lan bir metni gⁿτlⁿkle okuyabiliyorum ve kar■²ma b÷yle bir ■ey τ²kt²≡² zaman sinirleniyorum.

Bilgisayar kullanma≡a 16 sene ÷nce bir Apple II ile ba■lad²m. Bilgisayar yⁿksek mⁿhendisiyim. D÷rt sene kadar mainframe (IBM 4381) sistem programc²s² olarak τal²■t²m ve halen Lotus Notes mⁿ■aviriyim. Bilgisayara bu denli a■ina olmama ra≡men, bu tercⁿmeleri anlam²yorum.

Tⁿrkτeye tercⁿme edilen programlar² verimli ve profesyonel bir ■ekilde kullanmak asla mⁿmkⁿn de≡il. Bu tercⁿmeleri kullanan insanlar kulland²klar² programlar²n ve i■letim sistemlerinin kabiliyetlerini ÷≡renemiyorlar, dolay²s²yla bunlardan gerekti≡i gibi istifade edemiyorlar. Bir fonksiyon hakk²nda bilgi almak isteyen insanlar, mⁿracaat ettikleri yard²m dokⁿmantasyonunu okuyup anlayabilmek iτin ayr²ca yard²ma muhtaτ kal²yorlar. Tⁿrk Bili■im Derne≡i bu tercⁿmelerde kullan²lan kelimelerin ▌ngilizce kar■²l²klar²n² veren bir bili■im (???) s÷zlⁿ≡ⁿ τ²karm²■. Demek ki bu tercⁿmeleri anlamak iτin s÷zlⁿk kullanaca≡²z. Amerikan ■irketleri, mⁿ■terilerinin bilgisayar² rahat kullanabilmesi iτin yeni fikirler geli■tirirken, Tⁿrk ■irketleri insanlar²n hayat²n² zorla■t²rmak iτin τaba sarf ediyorlar. Tahmin edilebilece≡i gibi Amerika'da bilgisayar sat²■lar² Tⁿrkiye'den τok daha fazla.Tercⁿmelerin ne kadar k÷tⁿ bir dille yaz²ld²≡²n² anlatabilmek iτin iki ay kadar evvel bizzat ya■ad²≡²m bir tecrⁿbeden bahsetmek istiyorum: bir arkada■²m, mⁿ■terisinin Tⁿrkτe Windows 95 makinas²n² bir NT Server'a ba≡layabilmek iτin 8 saat kadar u≡ra■t²ktan sonra beni yard²ma τa≡²rd². ▌kimiz birlikte bir saat daha u≡ra■t²ktan sonra problemi τ÷zdⁿk: ' Tⁿrkτe' dialog kutular²n² anlamad²≡²m²z iτin IP adresini yanl²■ yere yazm²■²z, o yⁿzden τal²■m²yormu■. ▄creti $150/saat olan arkada■²m²n bu tercⁿme hatalar² yⁿzⁿnden u≡rad²≡² zarar $1,350 oluyor.▐imdiye kadar sat²n ald²≡²m bⁿtⁿn PC'lerde, beni rahats²z eden bu tercⁿmeleri kald²r²p, yerine orijinal ▌ngilizceleri kurdum. Bunu her yapt²≡²mda, baz² uyumsuzluklar τ²kt² ve baz² proprietary fonksiyonlar² tamamen kaybettim. Sizden ricam bu tercⁿmelerin anla■²lmad²≡²n² gerekli yerlere bildirmeniz. Ben ■ahsen bir daha ki sefer PC al²rken kim bu software i■ini benim istedi≡im gibi yapm²■sa, onun makinesini alaca≡²m.

Selam ve sevgiler,
Ahmet Tekelio≡lu

Oldukτa a≡²r bir ele■tiri. Sekt÷rⁿn iτinden biri olarak τeviri konusunda bildiklerimi sizlerle payla■mak istiyorum.

╓ncelikle, τeviri yapmak son derece pahal² ve zor bir i■lem. ▌ngilizce'den Tⁿrkτe'ye τevirmek zaman al²yor ve maliyeti de art²r²yor. ╓te yandan, hiτbir ⁿretici kullan²c²lar²n ▌ngilizce ÷≡renmesinin bir zorunluluk oldu≡unu dⁿ■ⁿnmⁿyor. Bu yⁿzden τeviri yap²l²yor. Tⁿrkiye'de τeviri, ba■lang²τta ba≡²ms²zd². Ba■ka bir deyi■le, bir ■irket bir ⁿrⁿnⁿ Tⁿrkτele■tirmek istedi≡inde bunu kendi bⁿnyesinde ve kendi kaynaklar² ile ve kendine g÷re yap²yordu. Ancak sekt÷rⁿn h²zla bⁿyⁿmesi, ki■ilerin ve kurumlar²n giderek de≡i■ik ■irketlerin ⁿrⁿnlerini birarada kullanmas² sonucu τeviri konusunda bir i■birli≡i zorunlulu≡u do≡du. ╟ⁿnkⁿ ayn² ▌ngilizce kelime iτin kullan²lan farkl² Tⁿrkτe kar■²l²klar rahats²zl²k veriyordu. ▐irketlerin ⁿrⁿnleri kendi iτinde tutarl²yd². Fakat farkl² ■irketlerin ⁿrⁿnleri birarada kullan²l²nca tutars²zl²klar ortaya τ²kabiliyordu.

Son bir kaτ y²ld²r yap²lan τal²■malar sonucunda Bilkom-IBM-Microsoft-Tⁿrkiye Bili■im Derne≡i s²k² bir i■birli≡i iτinde ortak bir s÷zlⁿk ⁿzerinde uzla■maya vard²lar. ▄rⁿnlerin yeni bask²lar² ve eski bask²lar² aras²nda tutars²zl²k olmamas² iτin ■irketler devam niteli≡indeki ⁿrⁿnlerinde teriminolojilerini korumay² tercih ederken yepyeni ⁿrⁿnlerde ortak s÷zlⁿ≡ⁿ tercih ediyorlar.

▌lk yap²lan τevirilere g÷re al²nan yol bence oldukτa bⁿyⁿk. Bana g÷re sorun ■urada: Bir acemi anlam²n² bilmiyorsa, formatlamak da biτimlemek de bir ■ey ifade etmez, ÷nce hangisini ÷≡renmi■se ÷yle al²■²r ve ÷bⁿrⁿnⁿ yad²rgar. Tⁿrkiye'de τeviri yapman²n yayg²nla■mad²≡² d÷nemde bilgisayar kullanmaya ba■layan ve bu yⁿzden ▌ngilizce terimleri ÷≡renmi■ olan τok bⁿyⁿk bir kesim var. ▌τinde benim de oldu≡um bu kesim iτin, al²■t²≡²m²z ▌ngilizce terimlerin Tⁿrkτe kar■²l²klar² adeta yeni bir dil. Tamamen Tⁿrkτe programlar kullanarak bilgisayar ÷≡renen yeni ku■ak bilgisayarc²lar²n terminolojiyi garip bulmad²klar²n² dⁿ■ⁿnⁿyorum. Ancak tam da emin de≡ilim. ▌■te bu nedenle bir anket yapmaya karar verdim.

Ben bir dilin saf olmas²ndan yanay²m. Yani ayn² cⁿmle iτinde de≡i■ik dillerden kelimeleri kaynak dildeki ■ekli ile kullanmay² sevmiyorum. Tⁿrkτenin zay²f bir dil oldu≡u g÷rⁿ■ⁿne kat²lm²yorum. Yeni bulu■lar yap²l²nca yeni adlar gerekiyor ve bulunuyor. B÷ylece daha ÷nce olmayan kelimeler dile ekleniyor. Bu durumda terimler de ba■lang²τta garip gelebilir. Buna direnτ g÷stermeye gerek yok. Kim ne ■ekilde kullan²nca rahat ediyorsa bilgisayar²n² o ■ekilde kurmal² diye dⁿ■ⁿnⁿyorum. Fare kelimesinin ▌ngilizce asl² mouse. Herkes mouse derken, birden fareye al²■²verdik. ╓nceleri ' fare denir mi yahu, o mouse' diyorduk. Oysa mouse kelimesi de ▌ngilizce'de hem aksam hem de hayvan ad². ▐imdi pek yad²rganm²yor. Arada bir ho■ τeviriler oluyor tabii, ama bunlara bak²p τeviri i■leminden vazgeτilmesini, tⁿketiciler aτ²kτa belirtmezlerse, do≡ru bulmuyorum. ▌■te bir ÷rnek: ' Bu kitapta size Windows tan²t²l²yor ve Windows ile aya≡a kalk²p h²zl² ko■man²z sa≡lan²yor' .

Bu arada ▌ngilizce yaz²l²ma ' Buras² Tⁿrkiye de≡il mi karde■im, niye ▌ngilizce yaz²l²m yⁿklⁿyorsunuz, biz ▌ngilizce bilmek zorunda m²y²z, bunun Tⁿrkτesi yok mu?' diyen de τ²k²yor. Sorun ■u: En τok hangisi tercih ediliyor belli de≡il. ▌■te tam da bu noktada tⁿketici e≡ilimini bilmek ÷nem kazan²yor. Sizler nas²l bir yaz²l²m kullanmay² tercih ediyorsunuz? Bu bilinirse ⁿreticiler de ⁿrⁿnlerini sat²■a sunarken bunu dikkate al²rlar. Sonunda da kimse ald²≡² bilgisayarla u≡ra■mak zorunda kalmaz. Bu amaτla k²sa bir anket haz²rlad²m. F tipi klavyeye olan ilgiyi merak etti≡im iτin bir de o konuda soru sordum. Sizlerden doldurup g÷ndermenizi rica ediyorum.. ▐ubat ay² iτinde dergiyi okudu≡unuzu, Mart ay² iτinde de yan²tlar²n postada bana ula■aca≡²n² dⁿ■ⁿnⁿrsek. Nisan ba■²nda de≡erlendirme bas²ma haz²r olur. Bu da sonuτlar² May²s ay²nda okuyabilece≡iniz anlam²na geliyor. ▄reticiler de bu e≡ilimleri ÷≡renme f²rsat² bulacaklar. Hem ⁿreticilerin (mⁿ■terilerini memnun edecekler) hem de tⁿketicilerin, yani sizlerin (bilgisayarlar²n²z² daha τok seveceksiniz) mutlulu≡u iτin bu anket bⁿyⁿk bir ÷nem ta■²yor. Haydi hemen s²ca≡² s²ca≡²na doldurun ve bana postalay²n. Sayfay² kesin ya da fotokopi τekin, ama lⁿtfen hemen ■imdi yap²n.

╓nⁿmⁿzdeki ay g÷rⁿ■mek ⁿzere ■en ve esen kal²n.

Not: Her pazartesi Aτ²k Radyo'day²m (94.9MHz, saat 18:40, Bilgisayar Dⁿnyas² Program²) Dⁿnyas² program²)